Stille films met orgelimprovisatie
Toelichting: Pas met de uitvinding van de geluidsfilm in 1927 werd het mogelijk geluid synchroon met beeld af te spelen. Voor die tijd klonk in bioscopen "live" muziek, onder meer op theaterorgels (ook wel bioscooporgels genoemd). Tegenwoordig herleeft weer deze oude traditie.
Dit als achtergrond en ook omdat de Stichting Steinmeyer-orgel de bekendheid van het Steinmeyer-orgel in de regio wil bevorderen, nam de stichting in 2014 contact op met het Filmhuis Bussum. Het voorstel was om samen een filmconcert te organiseren in de Koepelkerk. Een orgelimprovisatie op het Steinmeyer-orgel bij beroemde stille films. Filmhuis Bussum vond het ook een goed idee. Omdat het eerste concert positieve reacties kreeg, werden er in 2016 en 2017 filmconcerten georganiseerd. Drie organisten die voor deze concerten beschikbaar waren:
- Daniël Rouwkema, organist in de Koepelkerk
- Gijs van Schoonhoven, stadsorganist van Enschede
- Berry van Berkum, organist
Janine Beulink, directeur Filmhuis Bussum : ‘Het Filmhuis Bussum is blij om mee te werken aan het filmconcert met silents van Laurel en Hardy in de Koepelkerk. Het filmhuis heeft jarenlang dit soort films gedraaid; het was een traditie geworden. Ook omdat het filmhuis een educatieve taak heeft en het publiek wil informeren over de geschiedenis van de film. De films van Laurel en Hardy, gemaakt toen het nog niet mogelijk was geluid te laten meelopen met het beeld, zijn nog steeds een genot om naar te kijken. Zowel volwassenen als kinderen vinden ze prachtig. Toch was er dit jaar twijfel of we weer een Laurel en Hardy programma moesten brengen. Maar toen kwam de Koepelkerk Bussum met de vraag of wij de ‘silents’ niet zouden kunnen vertonen met begeleiding op het monumentale Steinmeyer-orgel. Natuurlijk vonden wij dat een fantastisch idee.”
Daniël Rouwkema, vaste organist van de Koepelkerk improviseerde passende filmmuziek tijdens de vertoning van drie van de meest beroemde 'silents' van Stan Laurel & Oliver Hardy, ofwel "De Dikke en De Dunne". Stan Laurel (1890-1965), geboren in Ulverston, Engeland, als Arthur Stanley Jefferson (1890-1965). Oliver Hardy (1892-1957), geboren in Harlem, Georgia, als Norvell Hardy
De films:
- Battle of the century (1927)
- That's my wife (1929)
- Sugar daddies (1927)
Reactie van concertbezoeker:
“De Lachende Kerk. Nee, niet Fons Jansen met "achter in de kerk staat een bus, die vertrekt morgen naar Kevelaer". Laurel en Hardy (De Dikke en De Dunne) films met live begeleiding op het Steinmeyer-orgel in de Koepelkerk in Bussum. Na afloop erwtensoep. Gelukkig deden de bezoekers niet hetzelfde met de soep als eerder in de film was te zien. En o ja. Normaal is het bij orgelconcerten "vijftig tinten grijs" als ik rond kijk en de hoofden van de bezoekers zie. Hier zaten zelfs kinderen in de kerk. Volgend jaar weer? Charlie Chaplin?”
Ron Mikkenie, concertbezoeker
Op 21 februari 2016 verzorgde Gijs van Schoonhoven, stadsorganist van Enschede, de orgelimprovisatie bij drie van de beste films met Stan Laurel en Oliver Hardy. Van Schoonhoven: "Twintig jaar geleden begon ik met orgelimprovisatie en de laatste tijd steeds meer vooral in Duitsland, met films zoals Der letzte mann, Lucky Star, Faust, Jeanne d' Arc, Das Phantom der Oper, Steamboat Bill en Evita.
De Laurel en Hardy films :
- Liberty (1929)
- From soup to nuts (1928)
- Two Tars : de beroemde film over een vechtende file (1928)
Jean Janssen doet verslag: Net als vorig jaar, was het weer een ware belevenis: drie beroemde ‘stills’ van Laurel & Hardy te kunnen zien met ondersteunende live muziek, bij deze gelegenheid gespeeld op ons Steinmeyer-orgel door gast-organist Gijs van Schoonhoven uit Enschede, erkend specialist in het improviseren van muziek bij stomme films uit het begin van de vorige eeuw. Onze gast-organist wist op meeslepende wijze de vertoonde films van muzikaal commentaar te voorzien, en daarmee de beleving van de vertoonde verhalen te intensiveren. Daarbij gaf hij er blijk van, zeer goed overweg te kunnen met de veelzijdige mogelijkheden van ons fraaie Duits-symphonische orgel, zozeer dat de klank af en toe dichtbij die van een klassiek bioscooporgel kwam. Ook paste hij een grote diversiteit aan muziekstijlen toe, van barokke fuga-techniek in speelse fluit-registraties, via plechtstatige volwerkpassages alla Mendelssohn en ‘melodische accoordritmen’ in de stijl van Jehan Alain, naar jazz- en blues; in laatstgenoemde stijlen bleek eens te meer, hoe een orgel als het onze mee weet te gaan in bijbehorende ritmes en stemmingen. Uiteraard wist Gijs van Schoonhoven dit alles te larderen met ‘bekken- en paukenslagen’ op de daarom vragende ‘shocks’ in het verhaal, en bv. in griezelpassages weer met onheilspellende, ijle klanken vanuit de zachtste registers.
Al met al heb ik zeer genoten van dit bijzondere orgelspel bij drie boeiende ‘slapstick’ films. Voor mijn gevoel moest ik af en toe een beetje wegkijken van het scherm (wat een ‘overkill aan gooi en smijtwerk!) om beter te kunnen genieten van de improvisaties van Gijs van Schoonhoven. Die vond ik heel goed, en op sommige momenten subliem. Chapeau!
Mijn grote dank en waardering gaat uit naar de volgende mensen voor hun medewerking:
- Janine Beulink, directeur Filmhuis Bussum en Marieke de Graaf, Hoofd Programma & Publiciteit
- Daniël Rouwkema, vaste organist van de Koepelkerk
- Gijs van Schoonhoven, stadsorganist van Enschede
- Berry van Berkum, organist/musicus
